15.11.2023
Sherobod dáryası haqqında
Sheroboddárya — Amudaryanıń aqırǵı oń saǵası esaplanıp, Irg'oyli hám Qızılsoy dáryalarınıń qosılıwı nátiyjesinde payda boladı. Dárya Boysun tawınıń teńiz júzesinen 3922 metr biyikliktegi bóleginen baslanadı.
Usı dárya Machay awılına jetkenge shekem Machaydaryo, onnan Sherobod qalasına shekem bolǵan aymaqta Sheroboddárya, Sherobod qalasınan quyılıw jerine shekem bolsa Qorasuvdárya (yamasa Qorasuv) dep atalıp kelinedi. Machaydaryo kóp dereklerde say retinde tilge alınadı.
Onıń uzınlıǵı 1086 metrdi qurap, Sangchil hám Sisanaga awılları aymaǵınan aǵıp ótedi. Sherobod dáryası boyında, Arqa Baqtriya aymaǵında jaylasqan hám xalıqtıń qubla-batıstan kóshiwi nátiyjesinde payda bolǵan Bostan hám Jarqo'tan áwliyeleri, sonıń menen birge, Jarqo'ton xalıq jasaw punkti orın alǵan. Bul mákan-jay Baqtriya-Marg'iyona arxeologik kompleksiniń Sopolli variantı (Sopolli mádeniyatı) menen baylanıslılıǵı anıqlanǵan.
Dáryanıń ulıwma uzınlıǵı 177 km di quraydı. Suw háwiziniń ulıwma maydanı bolsa 2950 km² qa teń. Bul dáryada ortasha suw sarpı may ayında 20,6 m³/sek. tı, iyul ayında 18,3 m³/sek. tı quraydı. Tawlardan shıǵıw jerindegi ortasha suw sarpı bolsa 7,5 m³/sek qa teń.
Suw aǵımı jıl dawamında tegis emes bólistirilgen. Sheroboddárya tiykarınan qar-jawın suwınan toyınǵanlıǵı ushın da, ádette aprel-may aylarında tolıp aǵadi. Tómengi aǵımında dárya sayızlasıp baradı, ózeni meanderlardı payda etedi. Ámiwdáryaǵa bolsa Sho’rob awılınan shama menen 280 m uzaqlıqta quyıladı.
Javhar Chorshanbiyeva
Фото
